Co zrobić ze ścierniskiem, gdy wyeliminujemy pług?

Pług przez lata był podstawowym narzędziem uprawowym służącym także do wykonywania pierwszych upraw pożniwnych. Przynosiło to tylko wizualnie dobry efekt, gdyż kłopotliwe ściernisko wraz z samosiewami roślin znikało pod warstwą gleby, tworząc absorbującą duże ilości wody matę słomianą i wzbogacając bank nasion chwastów, które prędzej czy później przypominały o swoim istnieniu. Ponadto odwrócona w wyniku orki gleba traci znacznie więcej wody, co w warunkach suszy może rozstrzygać o tym, czy nowo zasiane rośliny wzejdą w odpowiednim terminie. Zatem w jaki sposób zagospodarować ściernisko, aby osiągnąć jak najlepsze rezultaty?

PO PIERWSZE ZBIÓR

Zapewne większość naszych czytelników spotkała się kilkukrotnie ze stwierdzeniem, że zbiór plonów to nie ostatni, a pierwszy etap uprawy. Jest to oczywiście prawda, gdyż od tego, w jaki sposób przeprowadzony zostanie zbiór, zależy jakość ścierniska. Kluczowym elementem podczas zbioru jest zagospodarowanie resztek pożniwnych. W przypadku zbóż słoma często jest zbierana z pola w celu dalszego wykorzystania. Wtedy plewy powinny być rozrzucone równomiernie po całej powierzchni pola lub kierowane na pokos razem ze słomą. Ważne jest także, aby zbiór słomy był jak najbardziej dokładny, gdyż resztki nierozdrobnionej słomy pozostawione na polu są doskonałym siedliskiem dla ślimaków i gryzoni. (...)

SYSTEM UPRAWY

W systemie uprawy zerowej, znanym też pod nazwą siewu bezpośredniego, kwestia uprawy ścierniska jest rozwiązana w prosty sposób - poprzez jej pominięcie. Jedyny zabieg mechaniczny wykonywany na polu po zbiorze przedplonu to siew. Oprócz materiału siewnego do gleby są aplikowane nawozy granulowane, ponieważ brak uprawy ścierniska praktycznie wyklucza nawożenie przy użyciu konwencjonalnego rozsiewacza. Siew bezpośredni wymaga chemicznego zwalczania samosiewów i nie daje możliwości poprawy rozmieszczenia resztek pożniwnych oraz zlikwidowania ewentualnych nierówności powierzchni pola. W przypadku uprawy bezorkowej mamy szansę zniwelowania błędów popełnionych podczas uprawy czy zbioru, takich jak koleiny, nadmierne zagęszczenie gleby czy wspomniane nierównomierne rozprowadzenie resztek pożniwnych. Istnieje wiele zabiegów i jeszcze więcej przeznaczonych do ich wykonywania narzędzi, dzięki którym można uzyskać optymalne warunki dla wschodów i wzrostu nowo zasianych roślin. Oczywiście, wybór odpowiedniego rozwiązania zależy od wielu czynników, takich jak np. warunki glebowe, gatunki upraw czy zasobność portfela.

ROZPROWADZENIE MULCZU

Mulcz równomiernie rozłożony na polu ogranicza parowanie wody z gleby i zachwaszczenie, a także stanowi izolację termiczną. Aby rozprowadzić resztki pożniwne równomiernie na całej powierzchni pola, stosuje się powszechnie brony mulczowe nazywane także zgrzebłami. Są to bardzo proste narzędzia, których elementami roboczymi są stalowe, sprężyste pręty rozmieszczone w kilku rzędach, tak aby ułatwić przepływ masy organicznej między nimi. Dla zwiększenia efektywności pracy zgrzebła warto wykonywać przejazdy robocze pod kątem do kierunku, w jakim poruszał się w czasie zbioru kombajn. Działanie brony mulczowej nie ogranicza się do rozprowadzania ściętej słomy. Jej elementy robocze wykonują także bardzo płytką uprawę, uaktywniając wzrost samosiewów. Niektórzy z producentów tych narzędzi oferują opcjonalnie dodatkową sekcję rozdrabniającą resztki pożniwne, której elementy robocze stanowią lekkie talerze tnące lub wały nożowe. Z kolei mulczer to urządzenie dobrze znane w Polsce plantatorom kukurydzy jako skuteczny pogromca omacnicy. Ostatnio znajduje także zastosowanie w uprawie ściernisk po rzepaku, natomiast rozdrabnianie w taki sposób resztek po zbożach jest jeszcze u nas wręcz egzotycznym zjawiskiem. (...)

NAJPŁYCEJ, JAK SIĘ DA

Bardzo płytka uprawa ścierniska zyskuje na popularności, nie tylko ze względu na niską energochłonność. Płytkie podcięcie przyspiesza wschody samosiewów i nie powoduje ,,uśpienia" nasion pod grubą warstwą gleby, tak jak bywa to w przypadku stosowania orki. Kolejnym aspektem wpływającym na dobór głębokości uprawy jest rodzaj gleby. Mała głębokość jest wskazana dla gleb lekkich, które słabo zatrzymują wilgoć, a ponadto nie potrzebują zbyt intensywnego napowietrzania. Na rynku maszyn rolniczych jest dostępnych wiele rozwiązań przeznaczonych do uprawy na głębokość do 5 cm. Zdarzają się nawet narzędzia zrywające ściernisko i zagłębiające się na jedynie 2-3 cm. Stosuje się w nich różnego rodzaju elementy robocze. Niektóre rozwiązania są zaprojektowane wyłącznie do rozdrabniania materii organicznej i powierzchownego mieszania jej z glebą. (...)

NAPOWIETRZENIE GLEB CIĘŻKICH

Cięższe gleby, w przeciwieństwie do lekkich, są mniej narażone na utratę wilgoci, natomiast często są słabiej zasobne w powietrze. Dlatego uprawę ścierniska można wykonywać na nich głębiej. Do tego celu także używane są talerze, jednak o odpowiednio większej średnicy. Jeśli chodzi o wykorzystanie do głębszej uprawy kultywatorów, to podczas wyboru takiej maszyny należy zwrócić szczególną uwagę na ilość i strukturę resztek pożniwnych. Kultywatory zębowe z racji tego, że nie rozdrabniają słomy, przy większej jej ilości mogą się zapychać, dlatego lepiej wybrać model, w którym zęby są rozmieszczone na większej ilości belek roboczych. To sprawia, że gleba wraz z materią organiczną przepływa swobodniej między elementami roboczymi z racji ich większego rozstawu. (...)

Artykuł ukazał się w magazynie Farmer 6/2019 w strefie "Bez Pługa".