Raport publikowany jest co dwa lata, zatem kilka dni temu została opublikowana jego 11 edycja. Opracowaniem raportu zajmują się niezależni eksperci, na podstawie wyników badań naukowych oraz danych statystycznych, redaktorami naukowymi raportu są prof. Jerzy Wilkin i dr Andrzej Hałasiewicz.

Publikacja prezentuje obraz polskiej wsi i rolnictwa oraz zmian jakie zachodzą na przestrzeni lat, począwszy od 2000 r., w demografii, życiu społecznym i poziomie życia mieszkańców. Zachowanie podobnego układu tej publikacji od pierwszego wydania, pozwala płynnie prześledzić te zmiany.

W kolejnych edycjach autorzy raportu wskazują na głębokie przemiany polskiej wsi. Z jednej strony opisują wiele korzystnych procesów i zjawisk. Dynamicznie rozwija się rolnictwo, czego potwierdzeniem jest rosnąca produkcja i eksport oraz dobrze wykorzystywane środki pochodzące z Unii Europejskiej. Z drugiej zaś strony, wyludnianie się wielu wsi, starzenie się społeczności wiejskich, zanik usług publicznych i komercyjnych, brak połączeń komunikacyjnych wielu miejscowości, to tylko wybrane przejawy zmian negatywnych. 

Wg. danych przedstawionych w tegorocznej publikacji na obszarach wiejskich mieszka 40% ludności i nieznacznie się zwiększa. W latach 1989–2018 liczba ludności wiejskiej wzrosła z 14 623 tys. do 15 344 tys. Największe przyrosty ludności obserwowane są  w gminach znajdujących się w pobliżu dużych miast. Jednocześnie, na tzw. ścianie wschodniej - w województwach podlaskim i lubelskim – obserwowana jest depopulacja, wynosząca nawet 20% ludności.

Problemem ludności wiejskiej jest postępujący proces starzenia się - osoby w wieku poprodukcyjnym stanowią prawie 25% mieszkańców. Najbardziej starzenie to widoczne jest na obszarach peryferyjnych: w województwie podlaskim i lubelskim oraz na obrzeżach województw: mazowieckiego, świętokrzyskiego i łódzkiego. Poza tym, od 2015 r. zmniejsza się przeciętna długość trwania życia mieszkańców wsi, która dla mężczyzn wynosi 73,2 lata, a kobiet 81,6 lat.

Obserwowane są też niepokojące zmiany w strukturze aktywności zawodowej na wsi i nasilające się zjawisko dezagraryzacji, które przejawia się zmniejszeniem znaczenia rolnictwa jako miejsca zatrudnienia i źródła dochodów. Obecnie tylko dla 10 % ludności wsi praca w rolnictwie jest wyłącznym źródłem utrzymania, a ok. 400 tys. gospodarstw nie prowadzi żadnej produkcji rolniczej. Szacuje się, że w rolnictwie pracuje około 1,4 mln osób, czyli w przybliżeniu tyle samo, ile mamy gospodarstw rolnych o obszarze 1 ha i więcej, co oznacza, że na jedno gospodarstwo przypada jeden zatrudniony.

Raport opisuje też problem migracji za granicę, które przez całe poprzednie dekady zmniejszały
liczbę ludności wiejskiej. Jednak od 2016 r. wskaźnik salda migracji osiągnął wartości dodatnie, co tłumaczone się napływem pracowników zagranicznych, zwłaszcza z Ukrainy.

W publikacji pojawiają się jednak i pozytywne aspekty. Poprawiają się znacząco wskaźniki edukacyjne i coraz większe jest dowartościowywanie mieszkańców wsi przez inne grupy ludności. Około 60% mieszkańców wsi korzysta z internetu. Rośnie też atrakcyjność wsi, jako miejsca do życia - aż 91% rolników jest zadowolonych, że tam mieszka i pracuje, a 98% – z przyjaciół i najbliższych znajomych.

Autorzy wskazują też na wzrost dochodów na wsi: 43,2% rolników ocenia swoją sytuację materialną za bardzo dobrą i dobrą. Mimo to, rolnicy nadal narażeni są na ubóstwo, a wskaźnik ubóstwa na wsi w Polsce jest zbliżony do średniej unijnej (28,3%), przy czym zdecydowanie trudniejsza sytuacja obserwowana jest w rejonach, gdzie do 1989 r. funkcjonowały państwowe gospodarstwa rolne, a także na wyludniających się obszarach Polski Wschodniej.

Raport jest bardzo obszerną publikacją, w 2 części opiszemy kolejne aspekty, które są w nim analizowane.