Polska wieś 2020. Raport o stanie wsi - cz. 2

W raporcie - i zgodne z danymi z ostatnich wyborów - wykazano, że mieszkańcy wsi są największym wsparciem dla partii rządzącej w Polsce. Sformułowano tu nawet tezę, że ten, kto wygrywa wybory na wsi, wygrywa w Polsce. Nic więc dziwnego, że obecni rządzący poświęcają mieszkańcom wsi tak wiele uwagi w swoich kampaniach. Dobra ocena prezydenta przez mieszkańców wsi wzrosła w okresie 2015–2019 z 65 do 77%. Największe poparcie dla PiSu w wyborach do sejmików odnotowano w województwach południowo-wschodnich i w regionach centralnych. W wyborach europejskich w 2019 r. frekwencja na obszarach wiejskich była rekordowa i wynosiła 40,2%, a PiS zdobył aż 59,1% głosów. Podobnie było w wyborach sejmowych w 2019 r., gdzie na wsi PiS otrzymał 55,6% głosów.
Poza tym, na wsi dużym autorytetem - większym niż w mieście - cieszy się Kościół katolicki, ale ta aprobata zmienia się i w latach 2015–2019 zmniejszyła się wśród mieszkańców wsi z 53% do 37%, a wśród samych rolników utrzymuje się na poziomie 53 %.

Aktywność zawodowa i źródła utrzymania

Pod względem mierników aktywności zawodowej ludność na terenach wiejskich upodabnia się stopniowo do ludności w miastach. Na terenach wiejskich większość aktywnych zawodowo stanowią osoby bezrolne (63 %; 4,3 mln osób). Co ciekawe, to właśnie bezrolni stanowią większość wśród mieszkańców wsi i ich udział powoli rośnie; w 2018 r. wyniósł 69% ogółu mieszkańców obszarów wiejskich.
Z kolei bezrolni bezrobotni stanowią 80% wszystkich nieposiadających pracy na terenach wiejskich. Tylko 1/5 aktywnych zawodowo pracuje w rolnictwie. W gospodarstwach domowych związanych z rolnictwem pracuje ok. 2,4 mln osób, a w samym rolnictwie– tylko ok. 1,4 mln. Czyli ok. 1 mln osób posiadających gospodarstwa rolne i jego domowników, nie jest zaangażowanych w pracę na rzecz gospodarstwa rolnego, a swoje dochody pozyskują z pracy poza rolnictwem. Wśród aktywnych zawodowo proporcja pracujących poza rolnictwem wobec pracujących w rolnictwie wynosi 4:1. Wzrasta udział mieszkańców wsi pracujących w przemyśle i budownictwie oraz w usługach - w tych ostatnich pracuje obecnie 44% mieszkańców wsi.
Zmiany zatrudnienia w rolnictwie wiążą się z podejmowaniem pracy w gospodarstwach rodzinnych przez osoby młode i z wycofywaniem się z pracy w gospodarstwach osób w wieku emerytalnym. Jednak w ostatnich latach odsetek młodych ludzi podejmujących pracę w rolnictwie ustabilizował się na historycznie niskim poziomie. Mniejsze zainteresowanie podjęciem pracy w rolnictwie przez nowe roczniki obserwowane jest zwłaszcza w przypadku kobiet. Upowszechnia się też zróżnicowanie, w którym mężczyźni prowadzą gospodarstwa i pracują w rolnictwie, a kobiety wykonują prace zarobkowe poza gospodarstwem rolnym.

Sytuacja materialna

W grudniu 2018 r. przeciętny miesięczny poziom dochodów  na 1 osobę w gospodarstwie domowym wynosił 1693 zł. Dla rolników i mieszkańców wsi był niższy i wynosił odpowiednio 1579 zł i 1433 zł. Różnica dochodów widoczna jest w świadczeniach Rodzina 500+, ponieważ jedno gospodarstwo domowe w skali kraju tworzy 2,65 osób, a w rodzinach rolników – 3,82. Dlatego pełny obraz sytuacji wymaga odwołania się do dochodów miesięcznych liczonych na jedno gospodarstwo domowe. W 2018 r. dochód miesięczny na gospodarstwo domowe wynosił w skali kraju 4740 zł, w rodzinach pracowniczych – 5591 zł, w rodzinach rolniczych – 6787 zł, a w gospodarstwach domowych osób pracujących na własny rachunek – 6865 zł. Zatem kluczowym czynnikiem różnicującym poziom dochodów w gospodarstwach domowych na wsi i w mieście okazuje się nie tyle fakt zamieszkiwania na wsi i związku z rolnictwem, ile forma zatrudnienia i wielkość rodziny. Praca „na własny rachunek”, także we własnym gospodarstwie rolnym, przynosi większe dochody niż praca najemna.
W raporcie udostępniono też informacje dot. oszczędności oraz zadłużenia (pożyczki, kredyty) rolników. 39% rolników i 30% mieszkańców wsi deklaruje zadłużenie i regularne spłacanie rat. Jednocześnie posiadanie oszczędności i brak długów deklaruje 35% mieszkańców wsi i 34% rolników. Ponad to wykazano, że poprawia się samoocena sytuacji materialnej na wsi. Deklaracja „żyjemy dobrze lub bardzo dobrze” pojawiała się prawie dwukrotnie częściej niż „żyjemy biednie lub skromnie”. Wśród mieszkańców wsi oraz rolników taką pozytywną samoocenę zadeklarowało 33% respondentów. Jednocześnie 46% ma nieco mniejszy optymizm i boi się, że sytuacja „może się pogorszyć”, a 77% rolników i 74% mieszkańców wsi spodziewa się, że w ciągu najbliższego roku warunki materialne ich gospodarstwa domowego pozostaną bez zmian. Określając własną pozycję na skali 1–9, rolnicy wybierają średnio 4,56, a mieszkańcy wsi 4,48. Do osób średniozamożnych zaliczyło się 79% mieszkańców wsi oraz 84% rolników. Jako osoby biedne postrzega siebie 18% mieszkańców wsi i 11% rolników.