System orkowy, choć nadal dominujący, ma poważne wady. Generalnie jest bardzo energochłonny oraz mało przyjazny dla gleby. Poza orką wymaga wielu dodatkowych zabiegów uprawowych niezbędnych do optymalnego przygotowania łoża siewnego po zbiorze przedplonu.

(...)

ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z UPRAWĄ PASOWĄ

Strip-till wymaga zwrócenia szczególnej uwagi na kilka istotnych kwestii. Bardzo ważne jest, aby resztki pożniwne były dobrze rozdrobnione i równomiernie rozmieszczone na polu. Tylko w tych warunkach agregat do uprawy pasowej będzie pracował precyzyjnie, szybko i wydajnie, bez zapychania się i awarii.

Należy również skrupulatnie wybierać środki ochrony roślin (śor), gdyż bardzo ważny jest efekt następczy stosowanych substancji czynnych. Dokładnie należy przestudiować informacje podane w etykietach. Należy pamiętać, że dotyczą one głównie uprawy konwencjonalnej. Dlatego w systemach bezorkowych, w tym uprawie pasowej, istnieje niebezpieczeństwo fitotoksycznego działania pozostałości środków zastosowanych pod przedplon na roślinę następczą, pomimo braku takich zastrzeżeń. Orka zapewnia równomierne rozmieszczenie substancji czynnych w całej warstwie ornej, natomiast jej brak skutkuje koncentracją substancji czynnych herbicydów przy powierzchni gleby. Jeżeli wystąpią warunki niekorzystne do ich rozkładu, jak choćby długotrwała susza, mogą wystąpić z tego tytułu przykre niespodzianki.

Innym problemem może być szybko wzrastająca populacja nornic i myszy polnych, które rozmnażają się gwałtownie w dogodnych warunkach, jakie stwarza uprawa pasowa. Liczebność gryzoni można jednak łatwo kontrolować, ustawiając na polu specjalne tyczki (jedną na 17 hektarów) dla ptaków drapieżnych. Tyczki te stanowią miejsca, z których drapieżcy, głównie myszołowy, mogą obserwować teren i skutecznie polować.

Negatywnym efektem ubocznym nieprzyoranych resztek pożniwnych, które zalegają na powierzchni gleby przez cały okres wegetacji, może być pogorszenie się stanu fitosanitarnego pola i większe występowanie patogenów oraz szkodników roślin. Szczątki organiczne stanowią bardzo dobre schronienie dla licznych szkodników i źródło inokulum dla sprawców chorób roślin. Dlatego należy się liczyć ze zwiększonymi nakładami na ochronę roślin.

Niewątpliwie istotnym ograniczeniem tego sytemu uprawy s ą także: wysoki koszt agregatów (kilkaset tysięcy zł) i duże zapotrzebowanie na moc ciągników (średnio 20-30 KM na jedną sekcję roboczą). Stąd też strip-till znajduje zastosowanie głównie w gospodarstwach wielkoobszarowych. Mniejsze gospodarstwa mogą jednak również skorzystać z dobrodziejstw tego sytemu, zamawiając usługę w wyspecjalizowanej firmie.

WYNIKI DOŚWIADCZEŃ WSKAZUJĄ NA UPRAWĘ PASOWĄ

Zalety uprawy pasowej w uprawie potwierdzają wyniki badań. W latach 2016-2018 w Sokołowie koło Golubia-Dobrzynia przeprowadzono 2-czynnikowe doświadczenie poletkowe, którego głównym celem było porównanie sposobu uprawy buraka cukrowego metodą pasową w stosunku do metody tradycyjnej (orkowej). Oceniono wpływ zastosowanej technologii na obsadę roślin, plon i jakość korzeni. Badania wykonano na glebie lekkiej, wytworzonej z piasku gliniastego mocnego, klasy bonitacyjnej IVa, średnio zasobnej w składniki pokarmowe i o uregulowanym odczynie. Uprawę pasową i siew wykonano innowacyjnym agregatem konstrukcji Macieja Czajkowskiego.

W każdym z wariantów uprawy wysiano cztery odmiany buraka, w czterech powtórzeniach. Efektywność każdego z systemów oceniano w sumie na 16 poletkach, dlatego wyniki można uznać za wysoce reprezentatywne. Po wschodach policzono obsadę roślin, a przy zbiorze oznaczono plon korzeni, zawartość cukru, potasu, sodu i azotu α-aminowego. Z tych wielkości obliczono plon technologiczny cukru. Parametr ten stanowi syntetyczny wskaźnik efektywności sytemu uprawy. Ujmuje bowiem zarówno plon korzeni, jak i zawartość cukru, azotu alfa-aminowego, sodu i potasu. Zbiór przeprowadzono czasowo zgodnie z terminem kopania korzeni na części produkcyjnej pola, odpowiednio: 08.09.2016 r., 11.10.2017 r. i 29.08.2018 r. Dzięki temu można było odnieść wyniki z doświadczenia do pola produkcyjnego.

Biorąc pod uwagę średnie wyniki z lat 2016- 2018, stwierdzono, że uprawa pasowa w stosunku do orkowej dała istotnie lepsze efekty produkcyjne. Zaobserwowano głównie wzrost plonu korzeni, średnio o 6,6 proc. (wykr. 1), który finalnie przyczynił się do wzrostu plonu cukru technologicznego, średnio o 8,2 proc. (wykr. 3). Stosunkowo niska zawartość cukru w korzeniach otrzymana w badaniach była głównie konsekwencją wczesnego terminu zbioru w latach 2016 i 2018 r. oraz wyjątkowo mokrej i chłodnej jesieni w 2017 r. Niemniej jednak uprawa pasowa również na ten parametr wpływała korzystnie (wykr. 2). System uprawy nie różnicował istotnie obsady roślin, która była na zbliżonym poziomie (wykr. 4).

Osiągnięte rezultaty są zgodne z innymi badaniami z tego zakresu i potwierdzają przydatność uprawy pasowej w produkcji buraka cukrowego. Uzyskano lepsze efekty plonotwórcze przy niższych kosztach uprawy, robocizny oraz zużycia paliwa. Warte podkreślenia jest także wymiar prośrodowiskowy w postaci poprawy właściwości gleby czy też ochrony przed erozją wodną i wietrzną.

Należy jednak wyraźnie zaznaczyć, że pełną wartość systemu uprawy można obiektywnie ocenić dopiero po kilkunastu latach badań, minimum po trzech pełnych rotacjach w płodozmianie.