Jak poprawić bilans materii organicznej w glebie?

Materia organiczna jest podstawową częścią składową gleby, którą tworzą obumarłe szczątki zwierzęce i roślinne, produkty ich rozkładu oraz wtórnej syntezy związków próchnicznych. Powstaje przede wszystkim z obumarłych części roślin, ciał makro- i mezofauny, mikroorganizmów, nawozów organicznych itp. Materia organiczna ulega dwóm procesom: mineralizacji oraz humifikacji. Humifikacja jest procesem bardziej pożądanym, gdyż prowadzi do wytworzenia związków próchnicznych, natomiast w wyniku procesu mineralizacji następuje utrata materii organicznej. Zadaniem rolnika jest takie gospodarowanie, by spowolnić tempo mineralizacji materii organicznej i sprawić, by proces humifikacji był tym dominującym. Powstająca w tym procesie próchnica poprawia strukturę gleby, korzystnie wpływając m.in. na powstawanie agregatów glebowych, stosunki wodno-powietrzne czy właściwości termiczne gleby. Stanowi także źródło składników pokarmowych i wpływa na zdolności sorpcyjne gleby. Ponadto próchnica korzystnie wpływa na aktywność mikroflory i mikrofauny glebowej oraz procesy fizjologiczne r oślin uprawnych.

BILANS MUSI BYĆ "NA PLUS"

W naszym kraju w zależności od regionu 40-72 proc. gruntów ornych jest ubogich w próchnicę. Średnia zawartość próchnicy w polskich glebach wynosi 1,9 proc. To wartość alarmująca, gdyż spadek tego parametru poniżej 3,5 proc. uważany jest za początek procesu pustynnienia i sygnał, że gleby wymagają rekultywacji. Ujemny bilans materii organicznej w naszym kraju wynika z dużego udziału zbóż w strukturze zasiewów, które zubażają zasoby materii organicznej w glebie, jednocześnie nie pozostawiając dużej ilości resztek pożniwnych przyczyniających się do odbudowy próchnicy. Monokultury, jak również intensywna uprawa roli oraz mniejsza dostępność nawozów organicznych w wielu gospodarstwach, także przyczyniają się do ujemnego bilansu materii organicznej. Ponadto gleby brunatne i bielicowe, które zajmują dużą powierzchnię kraju, są ubogie w próchnicę.

Podstawą do określenia, w jaki sposób poprawić bilans materii organicznej w glebie, są współczynniki reprodukcji i degradacji glebowej materii organicznej, określające, o ile rocznie wzrasta lub maleje ilość materii organicznej po uprawie danej rośliny lub o ile wzrasta jej ilość po zastosowaniu nawozów organicznych (tab. 1). glebie. (...)

PRÓCHNICA NIE LUBI PŁUGA

Samo dostarczenie materii organicznej nie wystarczy. Jedynie odpowiedni sposób zagospodarowania w glebie umożliwia przekształcenie materii organicznej w próchnicę. Masa organiczna odwracana pługiem na dużą głębokość podlega niekorzystnym procesom gnicia i butwienia. Orka znacznie przyśpiesza mineralizację materii organicznej, prowadząc do jej strat. Ponadto gleba po zaoraniu jest bardziej podatna na erozję wietrzną i wodną, co również ma negatywny wpływ na materię organiczną. Szacuje się, że w ciągu 20 lat intensywnej uprawy płużnej zawartość materii organicznej w glebie może obniżyć się nawet o połowę.

Stosowanie uprawy konserwującej jest ważnym elementem starań o dodatni bilans materii organicznej w glebie. Pod pojęciem konserwującej uprawy roli rozumie się taki sposób uprawy roli, którego podstawą jest mulczowanie gleby. Do najważniejszych zasad uprawy konserwującej należą: długotrwałe zmniejszenie intensywności uprawy roli, przykrycie powierzchni gleby resztkami roślinnymi w ciągu całego roku i zróżnicowane zmianowanie roślin na polach z uwzględnieniem międzyplonów. Jak łatwo można dostrzec, wyznaczniki uprawy konserwującej pokrywają się właściwie z zasadami poprawy bilansu materii organicznej w glebie. Nic dziwnego, bowiem jednym z podstawowych celów konserwującej uprawy roli jest ochrona próchnicy glebowej. Kryteria uprawy konserwującej spełniają: uprawa bezpłużna, pasowa oraz zerowa. Przeprowadzone w Polsce badania (Zimny i wsp. 2015) udowodniły, że w przeciwieństwie do głębokiej orki przedzimowej uproszczenia uprawowe - zarówno całkowita rezygnacja z orki, jak i jej spłycenie - prowadzą do wzrostu zawartości materii organicznej w glebie. (...)