Wschody roślin jarych w uprawie zerowej

No-till: system najbardziej radykalny

Plantacje pszenżyta jarego i rzepaku jarego, które odwiedziliśmy, zlokalizowane są we wschodniej części województwa wielkopolskiego. W gospodarstwie z orki zrezygnowano ok. 15 lat temu, a w roku 2017 rolnik postanowił pójść o krok dalej i zakupić siewnik do siewu bezpośredniego, który umożliwia uprawę roślin w systemie no-till, czyli uprawy zerowej.

System uprawy zerowej nazywany jest także systemem no-till albo siewu bezpośredniego. Niezależnie od nazwy założenie jest jedno: rezygnacja z mechanicznej uprawy roli. Uprawa zerowa stanowi najbardziej radykalny wariant odejścia od płużnej uprawy roli, przez co również najbardziej radykalnie minimalizuje negatywne skutki intensywnej mechanicznej uprawy. System no-till wyjątkowo sprzyja biologicznym właściwościom gleby, najlepiej ze wszystkich systemów uprawy chroni przed erozją i suszą oraz pozwala na ograniczenie emisji CO_2. Jest również najmniej czaso- i nakładochłonny.

Siew pszenżyta i rzepaku

Pszenżyto jare zostało wysiane w pierwszym tygodniu kwietnia 2022 r. Jak na tegoroczną wiosnę to dość późno, była ona bowiem sucha i wśród rolników można było zauważyć tendencję do przyśpieszania terminów wysiewu, tak by skorzystać jeszcze z resztek wilgoci w glebie. Przedplonem dla pszenżyta była kukurydza na ziarno. Po jej zbiorze znaczne ilości słomy pozostawiono i rozdrobniono mulczerem. Mulcz pozostał na powierzchni pola aż do siewu pszenżyta i dzięki pokryciu gleby ograniczył bezproduktywne parowanie wody z jej powierzchni.

Do siewu rzepaku jarego przystąpiono 15 kwietnia 2022 r. Przedplonem również była kukurydza na ziarno i z resztkami pożniwnymi postąpiono identycznie, jak we wcześniej opisanym przypadku.

Jak wzeszły rośliny?

Pszenżyto jare ze względu na wcześniejszy termin siewu jest już oczywiście bardziej zaawansowane w rozwoju i na polu wyraźnie widać wyrzędowane zboże. Rzepak jary jest obecnie w fazie liścieni.

Warunki podczas siewu pszenżyta oraz rzepaku były skrajnie odmienne. Pszenżyto zostało zasiane po długotrwałej suszy, ale na krótko przed deszczem. Nasiona rzepaku trafiły z kolei do dość mocno uwilgotnionej gleby. Największym wyzwaniem siewu bezpośredniego jest umieszczenie nasion w glebie na pożądanej głębokości pomimo grubej warstwy niewymieszanych resztek pożniwnych, pozostających na powierzchni pola. Siewnik z redlicami talerzowymi dwutarczowymi o wysokim nacisku na redlicę, jakim dysponuje gospodarstwo, ma zgodnie z założeniem zapewnić dobre rozcięcie mulczu oraz precyzyjny i równomierny wysiew nasion na danej głębokości. Oczekiwane oddziaływanie redlic na resztki pożniwne może być jednak zakłócone, gdy nie są one odpowiednio rozdrobnione i równomiernie rozłożone na całej powierzchni pola, a także gdy mulcz jest mokry i tym samym mniej podatny na nacinanie. W nieodpowiednich warunkach redlice talerzowe zamiast przeciąć słomę, wcisną ją na dno i boki bruzdki, wówczas nasiona pozbawione będą kontaktu z glebą i nie skiełkują. Zjawisko to po angielsku określa się jako "hair-pinning", co w naszym języku można wyjaśnić jako "efekt wsuwki do włosów".

Na polach pszenżyta jarego oraz rzepaku jarego placowo mamy do czynienia właśnie z tym zjawiskiem. Dlaczego? W przypadku pszenżyta jarego problemy zaczęły się już na etapie zbioru przedplonu - zakłócenia w pracy kombajnu spowodowały wyrzucanie "kup" słomy, których równomiernie nie rozrzucił nawet mulczer. W miejscach, gdzie zalegają grubsze warstwy słomy, wschody pszenżyta zostały zahamowane.

Jak wcześniej wspomniano, rzepak jary został zasiany po stosunkowo obfitym deszczu. Na tym polu, pomimo bardziej równomiernego rozmieszczenia słomy kukurydzianej, jej wysokie uwilgotnienie utrudniło pracę redlic siewnika. W efekcie miejscami również mamy do czynienia z brakiem wschodów, gdyż nasiona rzepaku zostały odizolowane od gleby wepchniętą na dno bruzdki słomą.

Oceniając wschody pszenżyta i rzepaku jarego można przyjąć, iż ok. 80-85 proc. wysianych nasion lub ziaren skutecznie wykiełkowało. Placowe braki w obsadzie roślin nie są na tyle duże, by w znacznym stopniu wpłynąć na plon.